Današnja Niška Tvrdjava je podignuta na tek izgrađenom Hisaru. Nepunih 6 meseci od završetka radova na Hisaru, Sultanovom poveljom od 19.februara 1719. godine odlučeno je da se u Nišu izgradi jaka Tvrdjava.
Radovi su otpočeli u proleće iste godine po projektu turskih lagumaša, braće, carskog mimer baše (glavnog arhitekte) Mehmed age i agumdži baše Mustafa age, projektanta nedovršene Tvrđave iz 1702. godine. Predviđeno je da se objekat završi za 3 godine. Za izgradnju Tvrđave 1719. godine su angazovane spahije iz 10 sandzaka, a 1722. godine iz 14 sandžaka.
Bilo je to ogromno gradilište, sa oko 10 000 spahija i desetostruko više radnika i raje. Tokom 1723. godine , angazovano je 40 Carigradskih majstorskih kamenorezaca, a bedem je zidalo preko 400 zidara. Kamen se vadio iz kamenoloma Huma, Kamenice i Niške Banje. Završetak radova svečano je obeležen postavljanjem ploče na Stambol kapiji juna 1723. godine na kojoj je pored ostalog zapisano:
„ Pre godinu dana dovrši se ova gradska kapija i na njoj se podiže svod. U celoj carevini posta ova kapija najjača zaštita i Sultan Ahmed II (1702 – 1730) načini Niški grad najtvrđim gradom 1723. godine “.
Radovi na Tvrđavi nastavljeni su i posle 1723. godine. Tokom 1725. godine završene su 4 velike kapije od drveta za gradske ulaze, postavljeni su mostovi na jendeku, barutni magacini pokriveni ćeramidom, a na ulicama u Tvrđavi postavljena je kaldrma. Radovi na jendeku, predviđeni da se okončaju 1733. godine nastavljeni su i sledeće godine.
Tvrđava je građena po ustaljenom sistemu „ bastione trase “.
Poligonalnog oblika ja sa 7 nejednakih strana. Ulazni deo, za razliku od srednjevekovne tvrđave, spušten je sasvim uz most, a istočni i zapadni bedem pružaju se pod uglom, udaljavajući se od Nišave. Oba ova bedema završavaju je snažnim bastionima. Severozapadni deo bedema, prema Gradskom polju, polukružnog je oblika prelomljenog sa 4 veća bastiona. Izlomljena linija bedema sa dva manja bastiona je i na južnoj strani prema Nišavi.
Ukupna površina kamenih blokova uzidanih u bedem Tvrđave iznosi 422. 800 kvadratnih aršina, odnosno 321. 328 metar kvadratni. Visina bedema je 8 metara, prosečna širina 3 metra, dok je ukupna dužina bedema 2100 metar.
1878. god., ulaz u tvrđavu, sa tadašnjim dućanima na mostu – Wikipedia
U odnosu na Hisar, izgrađen 1719. godine u obliku trougla, Niška Tvrdjava je u jugozapadnom delu dosta povučena od Nišave. Time je dobar deo naselja današnje Beograd male, koji je ulazio u sastav Hisara, ostao van utvrđenja i oformljen kao posebno utvrđenje sa palisadom, mala palanka, naznačena u mnogim Austrijskim planovima Niša 1737. Istovremeno je Beogradska kapija, koja je na Hisaru bila na zapadnoj strani, pomerena prema Nišavi. Jurišna kapija prema gradskom polju ostala je kao i na Hisaru, a takođe i Su kapija, Nova poterna kapija otvorena je blize Vidin kapiji. Niška tvrđava, sa još nedovoljno istraženim ostacima ranijih epoha, stavljena je pod zaštitu zakona maja 1948. godine, a odlukom Skupštine Srbije od aprila 1979. godine proglašena je kulturnim dobrom od velikog značaja.
3D model Niške tvrđave pogledajte na linku: https://www.youtube.com/watch?v=CxIQ5OLDlqA
Izvori:
Wikipedia
„ Stari zapisi o Nišu “ – Borislav Andrejević
Preuzeto sa:
Naissus Info
